Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, ως Υπουργός Συγκοινωνίας στην κυβέρνηση Βενιζέλου, συνέβαλε αποφασιστικά στην ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης μετά την πυρκαγιά του 1917. Ο ίδιος συνέστησε επιτροπή με Έλληνες και ξένους πολεοδόμους, μεταξύ των οποίων ο Γάλλος H. Hébrard και ο Βρετανός Th. Mawson, για την εκπόνηση νέου πολεοδομικού σχεδίου και την μελέτη ανοικοδόμησης της πόλης (Παπαστάθης 1987).
Από την ίδια θέση, συνέστησε επιτροπή, που περιλάμβανε και τους H. Hébrard και τον Π. Καλλιγά για την μελέτη του νέου ρυθμιστικού σχεδίου της Αθήνας και τον σχεδιασμό της παραλιακής λεωφόρου Αθήνας – Βουλιαγμένης – Σουνίου. (Αναστασιάδης 2008, Αποστολοπούλου-Γεωργιάδη 1987).
α) Η ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης
«Μόλις ανέλαβε την εξουσίαν η Κυβέρνησις των Φιλελευθέρων αντελήφθη, ότι όφειλε να προσαρμοσθή εις τας νέας αντιλήψεις όσον αφορά την Θεσσαλονίκη. Τούτο δε όχι μόνον διότι η Θεσσαλονίκη είναι μεγαλόπολις, διότι είναι πόλις ιστορική και εξαιρετικού ενδιαφέροντος δια την Ελλάδα, πόλις προικισμένη δια πλείστων θαυμασίων μνημείων, αλλά και διότι η Κυβέρνησις προβλέπει το μέλλον της Θεσσαλονίκης μέγιστον λόγω της προνομιούχου θέσεώς της, λόγω των μέτρων τα οποία η Κυβέρνησις λαμβάνει, των γεωργικών και υδραυλικών (…) η πυρκαϊά παρείχε μίαν ευκαιρία δια την σύνταξιν νέου σχεδίου» [6/12/1919 – «Ανοικοδόμησις της Θεσσαλονίκης», αγόρευση στη Βουλή, στο Ξ. Λευκοπαρίδης (επιμ.) 1957: 269].
β) Το ρυθμιστικό σχέδιο της Αθήνας
«Η πόλις προσλαμβάνει καθ’ ημέραν μίαν δυσμορφίαν αφάνταστον. Επεκτείνεται δε εις όλας τας διευθύνσεις εντελώς ακατανοήτως και ταχέως (…) Είναι λοιπόν ανάγκη να ληφθή εν μέτρον, όπως τεθή τέρμα εις την κατάστασιν αυτήν, η οποία εάν διατηρηθή απειλεί να μaταιώση δια παντός οιανδήποτε διαρρύθμισιν του σχεδίου της πόλεως Αθηνών» [12/12/1918 – «Σχέδιον πόλεως Αθηνών», αγόρευση στη Βουλή, στο Ξ. Λευκοπαρίδης (επιμ.) 1957: 279].
«Κυβέρνησις και Δήμος έχομεν την φιλοδοξίαν να διαπλάσωμεν το Άστυ συμφώνως προς την σύγχρονον περί πόλεων αντίληψιν, συμπίπτουσαν προς την της κλασσικής αρχαιότητος, κατά την οποίαν η πόλις πρέπει (…) κατά τοιούτον τρόπον να είναι κτισμένη, ώστε να παρέχει εις τους κατοίκους ασφάλειαν και ευδαιμονίαν. Προς επίτευξιν αυτού του ιδανικού είμεθα διατεθειμένοι να υποτάξωμεν κάθε αντιτιθέμενον ατομικόν συμφέρον».
[04-11/04/1920 – «Εναρκτήριος λόγος», στο συνέδριο του Τεχνικού Συμβουλίου, στο Ξ. Λευκοπαρίδης (επιμ.) 1957: 281].
